Embe zikiwa zinakaushwa katika kikundi cha Mzinga Green Voives kwenye Kijiji cha Konga, Manispaa ya Morogoro. KWA Rahma Mas...
Embe
zikiwa zinakaushwa katika kikundi cha Mzinga Green Voives kwenye Kijiji cha
Konga, Manispaa ya Morogoro.
KWA Rahma Masenda
(36), mkazi wa Kijiji cha Konga, Mzinga mkoani Morogoro, sasa mboga zake za
majani hazitaweza kupotea tena kama ilivyokuwa mwanzo, kwani yeye na wenzake
wamepata ufumbuzi wa kudumu.
Rahma anasema kwamba,
hivi sasa wanaweza kukausha mboga zote – za bustani na za asili – kwa namna
ambayo inawawezesha kuhifadhi muda mrefu pamoja na kuongeza mnyororo wa
thamani.
Rahma na wenzake
wameunda kikundi chao wanachokiita Mzinga Green Voices Women Group ambacho
kinatekeleza mradi wa Green Voices unaolenga kupambana na mabadiliko ya
tabianchi pamoja na uharibifu wa mazingira.
“Tumepata elimu ya
kutosha kuhusu namna ya kukausha mboga mboga pamoja na matunda, tunatumia
umeme-jua (solar) na kwa hakika tumeweza pia kujifunza jinsi ya kusindika
katika ubora unaotakiwa ili tuingie kwenye soko la ushindani,” anasema Rahma,
ambaye pia ndiye mwenyekiti wa kikundi hicho chenye wanachama 25.
Rahma anasema kwamba,
kabla ya kupatiwa elimu hiyo miezi mitatu iliyopita, mboga zao zilikuwa
zimetelekezwa mashambani na kwenye bustani kwa vile hata zinapopelekwa sokoni
wanauza kwa bei ndogo.
Banio
linalotumia umeme-jua (solar power) ambalo linatumika kukaushia mboga mboga na
matunda. Banio hili ndilo linalotumiwa na akinamama wa Mzinga Green Voices
katika Manispaa ya Morogoro.
“Hivi sasa msimu wa
kilimo umeishia na wengi wanayatumia mashamba hayo kulima bustani, mboga ni
nyingi na zinatofautiana ubora, sasa ukipeleka sokoni unauza kwa bei ndogo,
hivyo wengi hujikuta wakishindwa kilimo hicho na mboga nyingi kuharibika,”
anaongeza mmoja wa wanachama wa kikundi hicho, Mwakaaje Mrisho.
Bi. Mwakaaje anasema
kwamba, kwa miaka yote wamekuwa wakikausha mboga za majani kwa njia za asili
lakini siyo za aina zote, hata hivyo baada ya kupatiwa elimu kupitia Mradi wa
Green Voices wamegundua kwamba kumbe zipo fursa kubwa za kuongeza kipato kwa
ukaushaji wa kisasa ambao unaongeza pia thamani.
“Hata maembe yetu
ambayo zamani yaligeuzwa mpira na watoto ambao walikuwa wakiyapiga teke
kutokana na kukosa walaji sasa tunaweza kuyakausha na kuyasindika kwa kutumia
vifungio maalum, na bei yake ni kubwa kuliko kama tungeyauza vivi hivi,”
anasema kwa furaha.
Mboga
aina ya mnafu ikiwa imestawi vizuri katika shamba la mmoja wa wanakikundi cha
Mzinga Green Voices. Mboga hizi ndizo zinazokaushwa na kikundi hicho.
Kwa ujumla, kila
kabila nchini Tanzania lina utamaduni wa kuhifadhi mboga za majani na namna ya
kuhifadhi.
Ukienda Dodoma, wakazi
wa huko wanajua namna ya kukausha na kuhifadhi mboga za asili kama mlenda,
mgagani pamoja na majani ya kunde kama ilivyo kwa wakazi wa mikoa mingine.
Hata hivyo, kutokana
na kukosa utaalamu, wananchi wengi wamekuwa wakishuhudia mboga za majani
zikiharibika mashambani huku hata zile zilizohifadhiwa nazo zikiharibika
kutokana na kutohifadhiwa kitaalamu.
Bi. Esther Mfui,
mratibu wa mradi huo wa Mzinga Green Voices Women Group, anasema kwamba,
wanawake na jamii nzima ya Kijiji cha Konga hivi sasa wameongeza kasi ya kilimo
cha mboga mboga na matunda baada ya mradi huo kupelekwa kijijini hapo.
Anasema kwamba, hivi
sasa wakulima wengi wa Manispaa ya Morogoro wamekuwa wakifunga safari kutoka
maeneo mbalimbali kwenda kujifunza namna ya ukaushaji wa mboga na matunda huku
wengi, wakiwemo wanaume, wakitaka kujiunga na kikundi hicho.
“Kuna baba mmoja
mkulima kutoka Kingolwira amefunga safari kutoka huko kuja huku ili ajifunze na
amesema kwamba anakwenda kuwahamasisha wakulima wenzake wajiunge pamoja ili
wapatiwe mafunzo hayo, tutawafundisha kwa sababu lengo ni kutaka kuhakikisha
wakulima wanaongeza kipato na kuongeza usalama wa chakula, lakini kwa kuhifadhi
chakula bora,” anasema.
Anasema kwamba, siku
za nyuma ilikuwa vigumu kwa wananchi kupata mboga za majani nyakati za
kiangazi, lakini kwa teknolojia hiyo mpya, wana uhakika wa kutumia mboga za
majani mwaka mzima ilimradi tu zikaushwe kitaalamu na kuhifadhiwa.
Bi. Esther anasema
kwamba, ukaushaji huo unaongeza thamani, kwani wanawake hao wamefundishwa namna
ya kuweka katika vifungashio maalum na kuweka alama, ambapo inakuwa rahisi kwao
kuuza bidhaa hizo kwa bei ya juu zaidi.
Yeye ni mmoja kati ya akinamama 10 wanaotekeleza mradi wa
Green Voices, ambao unafadhiliwa na
taasisi ya Foundation for Women of Africa inayojihusisha na maendeleo ya
wanawake wa Afrika, ambayo inaongozwa na Makamu wa Rais mstaafu wa Hispania,
María Teresa Fernández de la Vega.
Jumla ya akinamama
10 wanatekeleza miradi mbalimbali ya ujasiriamali nchini Tanzania inayoendana
na mapambano dhidi ya mabadiliko ya tabianchi katika mikoa ya Dar es Salaam,
Morogoro, Kigoma, Kilimanjaro, Pwani na Mwanza.
Mboga ni chakula kinachohitajika katika maisha
ya kila siku, lakini wananchi wengi wamekuwa wakitumia mboga za majani kwa
wingi katika kipindi cha masika tu na kuzikosa wakati wa kiangazi kutokana na
kushindwa namna ya kuzikausha na kuzihifadhi.
Kwa teknolojia wanayotumia akinamama wa Mzinga
Green Voices, sasa wananchi wanaweza kukausha kila aina ya mboga kuanzia
mchicha, spinachi, Chinese, kabichi, kisamvu, nyanya na kadhalika, hivyo
kujihakikishia aiba ya kutosha ya chakula.
Mboga za
majani pamoja na matunda ni chanzo kikuu cha vitamini zinazohitajika katika
mwili wa binadamu ambazo haziwezi kuhifadhiwa mwilini kama vile protini au
wanga.
Hivyo ili
kuuwezesha mwili kupata vitamini hizo ni muhimu kula mboga za majani kila siku,
kwani mboga mbichi za majani zina vitamini zote zinazotakiwa na mwili kwa
ukamilifu na hupatikana kwa msimu.
Ili ziweze
kupatikana baada ya msimu wake, inabidi watumiaji wajue na watumie teknolojia
za utayarishaji na uhifadhi wa mboga hizo.
Hifadhi ya
mboga mbichi ni ngumu na huchukua muda mfupi sana kutokana na uharibifu unaosababishwa
na vimelea vinavyosababisha magonjwa na kuoza.
Ili kuwezesha
hifadhi ya muda mrefu na upatikanaji wake wakati wote, teknolojia za
utayarishaji na ukaushaji wa mboga kama vile mchicha, majani ya mikunde,
matembele, kabichi, majani ya muhogo (kisamvu) ni muhimu kuzingatia.
Wataalamu
wanaeleza kwamba, usafi ni kanuni ya msingi katika ukaushaji wa mboga ambao mtu
anayeshughulika na ukaushaji wa mboga na hifadhi, anapaswa kuwa na mwili safi
na nguo zenye uwezo wa kuonyesha uchafu.
Mboga ni
lazima zioshwe vizuri kwa maji safi na salama, vifaa na eneo la kufanyia kazi
lazima viwe safi na visivyoshika kutu, na lazima mazingira yanayozunguka eneo
la kutayarishia na kukaushia yawe safi.
Jambo jingine
muhimu kuzingatiwa ni kwamba, ubora wa mboga zilizokaushwa hutegemea ubora wa
mboga mbichi, hivyo malighafi zilizo safi na bora hutoa bidhaa bora baada ya
kusindika.
Ubora wa
mboga zilizokaushwa hutegemea usafi wa mboga mbichi pamoja na utayarishaji bora
wa awali lakini pia hutegemea teknolojia iliyotumika kwenye ukaushaji na
ufungashaji pamoja na hifadhi.
“Mboga mbichi
za majani zilizooshwa vizuri na kukatwa zinapaswa kutayarishwa kabla ya
kukaushwa ili kudumisha rangi, harufu na ladha. Utayarishaji wa mboga hizo
hufanyika kwa kuziweka kwenye chujio kubwa safi au kitambaa safi cheupe na
kuziweka kwenye maji yanayochemka kwa muda usiozidi dakika mbili, kisha
hutolewa na kuachwa zipoe. Lengo ni kuzuia kazi ya vimeng’enyo vinavyosababisha
mabadiliko yasiyotakiwa kwenye mboga. Utayarishaji huu pia hupunguza upotevu wa
vitamini A,” anasema Bi. Esther Mfui.
Bi. Mfui
anasema kwamba, matunda ya kukausha hutayarishwa kwa kuoshwa vizuri, kumenywa
na kukatwa vipande vidogo vilivyolingana vya ukubwa kati ya milimita tatu hadi
sita.
Anasema, mara
nyingi hupitishwa kwenye mvuke wa maji moto au kuwekwa kwenye maji yanayochemka
kama inavyofanyika kwa mboga, lakini kwa muda usizidi dakika tano.
Mara kwa mara
chumvi au sukari au siki au tindikali aina ya sitriki (citric acid) hutumika kwenye utayarishaji wa matunda kabla ya kukausha
kutegemea aina ya tunda na matakwa ya walaji.
Dhana ya
ukaushaji wa mboga na matunda ni kupunguza maji yaliyoko ndani yake kutoka
asilimia 90 hadi asilimia 10.
Bi. Mfui
anasema, kukausha mboga au vyakula vingine na hifadhi kuna lengo la kuhakikisha
chakula kinapatikana hata baada ya msimu. Teknolojia ya kukausha mboga na
vyakula vingine inatumika toka zamani, ingawa kwa sasa ipo teknolojia bora
zaidi.
“Kimsingi
ukaushaji unasababisha vimelea kama bakteria na fangasi kushindwa kukua na
kusababisha uharibifu wa vyakula hivyo, tofauti na kuvichemsha vyakula hivyo
ambapo vimelea hivyo hufa.
“Wakati
unapokausha unapunguza unyevu kiasi ambacho unaobakia kwenye vyakula hivyo
hautoshi kusababisha ukuaji na uongezekaji wa vimelea hivyo. Aidha vyakula
vilivyokausha vikipata tena maji vimelea hukua kwa kasi na huongezeka na
kusababisha uharibifu wa vyakula hivyo,” anasema.
Mwanahabari
Tukuswiga Mwaisumbe (kulia) akipiga vigelegele baada ya kumaliza kupanda mti wa
ukumbusho wa kikundi cha Mzinga Green Voices.
Uwepo wa teknolojia hiyo utaongeza kasi ya
uzalishaji wa mboga mboga, mazao ambayo yanazalishwa kwa wingi nchini China
ambapo kwa mwaka 2015 pekee nchi hiyo ilizalisha takriban tani milioni 580, ambapo
inauza nchi za nje.
“Ukaushaji na usindikaji wa mboga ni biashara
nzuri kwa akinamama na jamii kwa ujumla, unaweza kuongeza pato la taifa kwa
sababu ikiwa akinamama hawa watapatiwa nyenzo za kutosha kwa kuongezewa mtaji
na kupanua kiwanda, wanaweza wakauza mboga kavu hata nje ya nchi,” anasema
Mohammed Omar Mwalimu maarufu kama Chamuzhimu, ambaye ni Ofisa Mifugo na Uvuvi
wa Manispaa ya Morogoro.
Chamuzhimu anawashauri akinamama hao kupanua
mashamba yao, lakini pia waanzishe na miradi ya ufugaji wa kuku na samaki,
kwani mabaki ya mboga mboga ni chakula bora kwa kuku na samaki.
Mkurugenzi wa Manispaa ya Morogoro, ambaye muda
mfupi baada ya mwandishi wa Makala haya kufanya naye mahojiano akateuliwa na Rais
John Magufuli kuwa Mkuu wa Wilaya ya Karatu mkoani Arusha, anasema kwamba ili
kupambana na mfumo dume pamoja na kuongeza kipato kupitia ujasiriamali, ni
lazima wajifunze.
Anasema Halmashauri ya Manispaa imewajengea
jengo maalum akinamama, ambapo watafundishwa ujasiriamali pamoja na kuendesha
shughuli zao.
“Nawapongeza akinamama wa Mazinga ambao kwa
kweli wanaleta mapinduzi katika suala zima la ukaushaji na uhifadhi wa mboga,
lakini naona changamoto kubwa ni usindikaji (packaging), soko lipo kubwa,” anasema.
Katika mahojiano hayo, Bi. Mahongo alisema
kwamba serikali imejizatiti katika kuwawezesha wanawake katika shughuli za
maendeleo na akawataka wajitokeze kila wakati kushiriki maonyesho mbalimbali ya
bidhaa za kilimo.
Ukaushaji
wa mboga mboga unakwenda sambamba na ukaushaji pia wa ndizi, ambazo
zinaongezeka ubora katika mnyororo wa thamani. Hili ni shamba mojawapo la
mwanakijiji wa Konga, Mzinga katika Manispaa ya Morogoro.
COMMENTS