Ni dhahiri kuwa kuna mkakati wa makusudi wa kusambaza taarifa za upotoshaji kuhusu utendaji wa Bandari ya Dar es Salaam, lakini uchambuzi wa...
Ni dhahiri kuwa kuna mkakati wa makusudi wa kusambaza taarifa za upotoshaji kuhusu utendaji wa Bandari ya Dar es Salaam, lakini uchambuzi wa kina wa kitakwimu na taarifa rasmi za Mamlaka ya Usimamizi wa Bandari Tanzania (TPA) zinaanika ukweli uliojificha nyuma ya propaganda hizo.
Pamoja na Desemba 14, TPA kutoa taarifa rasmi za kukanusha madai ya majirani zetu jana taarifa hizo zilirejewa tena mitandaoni ikiwa ni namna ya kusambaza habari za uwongo mara kadhaa ili ionekane kuwa ya kweli.
TPA tarehe 14 Desemba, 2025, ilikanusha vikali madai ya mawakala kuelekeza meli katika bandari jirani, ikibainisha kuwa Bandari ya Dar es Salaam inaendelea kuhudumia idadi kubwa ya meli kwa ufanisi, hususan katika kipindi hiki cha msimu wa kilele cha mwisho wa mwaka.
Badala ya kusema ukweli yanayojiri katika Bandari ya Mombasa na kusababisha msongamano uliopo yenyewe ilikuwa ikidai kuwa inatokana na meli kukimbia Bandari ya Dar es salaam, kitu ambacho si cha kweli.
Imesemwa kuwa uwepo wa meli nyingi zikisubiri kupakuliwa bandari ya Mombasa hautokani na ufanisi uliopitiliza, bali ni matokeo ya mchanganyiko wa msimu wa sikukuu na mgogoro wa kiutawala unaohusu mizigo iliyokwama katika bandari ya Mombasa.
Msongamano huo unachochewa pakubwa na tozo mpya ya usalama ya $5,000 kwa kila kontena linaloelekea Sudan Kusini, jambo ambalo limesababisha mamia ya makontena kukwama gatini na kuziba nafasi kwa meli mpya zinazotaka kutia nanga. Hali hii ya mizigo iliyokwama (stagnant cargo) ni tofauti kabisa na ufanisi, na kwa hakika ni "zawadi" kwa Bandari ya Dar es Salaam kwani wafanyabiashara wa Sudan Kusini sasa wanalazimika kutafuta njia mbadala zisizo na tozo kandamizi.
Bandari ya Dar es Salaam inayopitia kipindi cha mageuzi makubwa ya uendeshaji chini ya usimamizi wa DP World, inaendelea kukua kwa kasi.
Takwimu zinaonyesha kuwa Tanzania imepata mafanikio makubwa kwa kuhudumia tani milioni 32.7 katika mwaka wa fedha ulioishia Juni 2025, huku shehena za nchi jirani (transit) zikiongezeka kwa zaidi ya asilimia 29. Hii ni ishara tosha kuwa Dar es Salaam inachukua takriban asilimia 60 ya mizigo ya nchi za Kusini kama Zambia, Malawi, na DRC, maeneo ambayo Bandari ya Mombasa haina ushawishi mkubwa.
Kuhusu muda wa meli kukaa bandarini (vessel turnaround time), wakati Mombasa inakabiliwa na meli zaidi ya 28 zinazosubiri kutia nanga kutokana na mkwamo wa miundombinu, Dar es Salaam imeimarisha operesheni za saa 24 na kupunguza muda wa meli kusubiri kupitia mifumo ya kisasa ya TEHAMA na reli ya SGR.
Licha ya kuwa Mombasa bado inaongoza kwa idadi ya jumla ya makontena (TEUs) kutokana na uwekezaji wa muda mrefu, Dar es Salaam inakua kwa kasi kubwa zaidi na inatarajiwa kuvuka makontena milioni 1.1 kufikia mwishoni mwa mwaka 2025.
Mafanikio haya ya TPA yanathibitishwa na ripoti ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali (CAG) iliyotoa hati safi na kuonyesha faida ya shilingi bilioni 140.48, pamoja na tuzo ya uandaaji bora wa ripoti za kifedha.
Hivyo basi, simulizi inayojaribu kuipamba Mombasa kama mshindi wa vita hii ya ufanisi inakosa msingi wa kitakwimu, kwani msongamano wa majirani zetu ni ishara ya kero za kiutawala na kodi, wakati hali ya Dar es Salaam ni matokeo ya maboresho ya miundombinu yanayolenga kuiteka Kanda ya Maziwa Makuu kidijitali na kwa ufanisi wa kudumu.
Pia ukuaji wa bandari unatokana na uendeshaji wa reli ya SGR ambao unatarajiwa kuwa nguzo kuu ya mabadiliko ya ushindani wa kibiashara katika Kanda ya Maziwa Makuu kuanzia robo ya kwanza ya mwaka 2026, kwani mfumo huu unalenga kupunguza gharama na muda wa usafirishaji kwa kiasi kikubwa kulinganishwa na njia ya barabara inayotumiwa zaidi na Bandari ya Mombasa.
Kwa sasa, Bandari ya Dar es Salaam tayari imeanza kufanya majaribio ya kusafirisha mizigo kwa reli hiyo kuelekea mikoani na mipakani, hatua ambayo inatishia moja kwa moja soko la kihistoria la Mombasa nchini Uganda na Rwanda.
Wakati Mombasa ikikabiliana na changamoto za msongamano wa meli 28 zilizokwama gatini na tozo mpya za usalama za $5,000 zinazozuia utokaji wa mizigo, reli ya SGR ya Tanzania inatoa suluhisho la haraka na la uhakika la kuondoa mizigo bandarini (dwell time) ndani ya siku 4 hadi 7.
Ufanisi huu wa reli utaenda sambamba na uwekezaji wa mifumo ya kidijitali (paperless clearance) ulioanzishwa na DP World, jambo litakalopunguza urasimu na kuongeza kasi ya mzunguko wa meli (vessel turnaround time).
Ikiwa Sudan Kusini na nchi nyingine za kaskazini zitaendelea kukumbwa na kero za kiutawala na kodi nchini Kenya, reli ya SGR itatumika kama "zawadi" na kivutio kikuu cha kuhamishia mizigo hiyo Tanzania, kwani uwezo wa reli hiyo kusafirisha tani nyingi kwa mkupuo mmoja utapunguza shinikizo la barabarani na kuongeza mapato ya TPA yaliyopangiwa kufikia shilingi trilioni 1.38. Hali hii itashuhudia Bandari ya Dar es Salaam ikivuka rekodi yake ya sasa ya kuhudumia tani milioni 32.7 na kujiimarisha kama lango kuu la biashara linalotumia teknolojia ya kisasa na miundombinu ya kimkakati kuipiku Mombasa katika soko la kanda.
Kwa maneno mengine hali halisi ya kiuchumi na utendaji wa bandari nchini Tanzania kwa mwaka 2025 inapingana vikali na madai ya kuwepo kwa msongamano nchini Kenya kutokana na mzigo unaohamishwa kutoka Bandari ya Dar es Salaam.
Ukweli ni kwamba Bandari ya Dar es Salaam imehitimisha mwaka wa fedha 2024/25 kwa rekodi ya kihistoria, ikishughulikia shehena ya mizigo iliyofikia tani milioni 32.7, ikiwa ni ongezeko la asilimia 15 kutoka tani milioni 23.69 za mwaka uliopita.
Mafanikio haya yamechangiwa kwa kiasi kikubwa na uwekezaji wa kimkakati wa wabia kama DP World na Tanzania East Africa Gateway Terminal, ambao wameongeza ufanisi wa operesheni na kukuza mapato ya Serikali.
Mamlaka ya Bandari Tanzania (TPA) sasa ni kinara katika kutoa gawio la asilimia 15 ya mapato ghafi kwa Serikali, ikitoa shilingi bilioni 181.5 mwaka 2025 ikilinganishwa na shilingi bilioni 153.917 mwaka 2024.
Maboresho makubwa yaliyofanyika katika Bandari ya Dar es Salaam yamepunguza muda wa wafanyabiashara kusubiri na kupokea mizigo yao kutoka siku kumi hadi kufikia siku tatu pekee.
Ufanisi huu umeongeza imani ya wadau wa usafirishaji, ambapo meli kubwa za kisasa kama Grande Shanghai, zenye uwezo wa kubeba magari 9,000 kwa wakati mmoja, zimeanza kutia nanga nchini kutokana na upanuzi wa miundombinu na mifumo imara ya huduma.
Kwa sasa, mapato ya bandari yamefikia wastani wa shilingi trilioni moja kwa mwezi, jambo linaloashiria kuwa Bandari ya Dar es Salaam haijapoteza mwelekeo bali imezidi kuimarika kama kitovu kikuu cha biashara katika ukanda wa Afrika Mashariki na Kati.
Kwa upande mwingine, msongamano unaoshuhudiwa katika Bandari ya Mombasa unatokana na migogoro ya kodi na mkwamo wa miundombinu ya ndani na si kwa sababu ya "kuiba" soko la Tanzania. Kitendo cha mamlaka za Kenya kutoza ada ya usalama ya dola 5,000 kwa kila kontena linaloelekea Sudan Kusini kimesababisha mamia ya makontena kukwama gati na kuzuia nafasi kwa meli nyingine.
Msongamano huu wa meli 28 zinazosubiri Mombasa ni ishara ya ucheleweshaji wa huduma (vessel turnaround time), wakati Dar es Salaam imefanikiwa kuondoa mkwamo huo kupitia mifumo ya kidijitali na operesheni za saa 24. Hivyo, wakati Mombasa ikikabiliana na malalamiko ya Sudan Kusini na kero za kodi, Dar es Salaam inazidi kuimarika kama kitovu cha uhakika cha biashara kwa nchi za kanda ya Mashariki na Kusini mwa Afrika.
Kukwama kwa mamia ya makontena bandarini na kuwafanya mawakala wa usafirishaji kuepuka mizigo inayoelekezwa Juba, hivyo kuongeza msongamano usio wa lazima umesesababisha Sudan Kusini kuanza kutafuta njia mbadala, ikiwemo ujenzi wa kituo katika Bandari ya Djibouti ili kupunguza utegemezi kwa Bandari ya Mombasa.
Wakati Mombasa ikikabiliwa na mkwamo huu wa kodi na msongamano wa meli zinazosubiri gati, Bandari ya Dar es Salaam inaendelea kupokea shehena kubwa ya mizigo ya transit, huku nchi jirani zikizidi kutumia bandari hiyo kutokana na mazingira rafiki ya kibiashara na mifumo ya kisasa ya ulinzi wa mizigo.
Ukweli ni kwamba madai yanayoenezwa kuhusu kuhamishwa kwa mizigo kutoka Bandari ya Dar es Salaam kwenda Mombasa hayana msingi wa kitakwimu, bali yanachangiwa na msimu wa kilele wa mahitaji ya mwisho wa mwaka.
Ufanisi wa Bandari ya Dar es Salaam umeimarika kwa kiwango kikubwa ambapo muda wa meli kukaa bandarini umepungua kutoka siku kumi hadi kufikia siku tatu pekee, huku mapato yakiongezeka na kufikia wastani wa shilingi trilioni moja kwa mwezi.
COMMENTS